เจริญมิตร189เชียงราย

ประวัติพ่อขุนเม็งรายกษัตริย์ผู้สร้าง

               เมืองเชียงราย

พ่อขุนเม็งรายเป็นราชโอรสของพระเจ้าลาวเมงแห่งราชวงศ์ลั๊วจังกราชผู้ครองหิรัญนครเงินยางกับพระนางอั้วมิ่งจอมเมืองหรือพระนางเทพคำขยายราชธิดาของท้าวรุ่งแก่นชายเจ้าเมืองเชียงรุ้งพระองค์ประสูติเมื่อวันอาทิตย์แรม 9 ค่ำเดือนอ้ายปีกุนเอกศกจุลศักราช 601 ตรงกับพุทธศักราช 1781 เมื่อมีพระชนม์ได้ 16 พรรษาพระบิดาได้สู่ขอธิดาเจ้าเมืองเชียงเรืองมาเป็นคู่อภิเษกแล้วโปรดให้เมงรายเป็นมหาอุปราชเมื่อพระเจ้าลาวเมงสวรรคตในปีพ. ศ. 1802 เมงรายราชโอรสจึงได้ครองเมืองหิรัญนครเงินยางสืบแทนในขณะที่มีพระชนม์ 21 พรรษา

ครั้งนั้นเมืองเล็กเมืองน้อยต่างๆในแคว้นลานนาเกิดแตกความสามัคคีต่างตั้งตนเป็นอิสระไม่ขึ้นแก่กันทั้งๆที่เจ้าเมืองส่วนใหญ่ก็เป็นพระญาติของพระองค์คือสืบเชื้อสายมาจากลั๊วจักราชด้วยกันพ่อขุนเม็งรายจึงมีพระดำริที่จะรวบรวมเมืองใหญ่น้อยทั้งหลายเข้าเป็นอาณาจักรเดียวกันเพื่อความสงบสุขของอาณาประชาราษฎร์ซึ่งต่างก็เป็นคนไทยดังนั้นจึงมีใบบอกไปยังเมืองต่างๆที่ตั้งตัวเป็นอิสระให้มาอ่อนน้อมเมืองใดแข็งข้อก็ส่งกองทัพไปปราบตีได้เมืองมอบเป็นเมืองแรกต่อมาได้เมืองไรเมืองเชียงคำให้ถอดเจ้าผู้ตรองนครออกแล้วแต่งตั้งขุนนางอยู่รั้งเมืองแทนแต่นั้นมาหัวเมืองใหญ่น้อยทั้งหลายต่างพากันมาสวามิภักดิ์โดยสิ้นเชิง

เมื่อรวบรวมหัวเมืองฝ่ายเหนือได้แล้วก็คิดจะยกทัพไปปราบหัวเมืองฝ่ายใต้ต่อไปในปีพ. ศ. 1805 ขณะยกทัพไปถึงเมืองลาวกู่เต้าและประทับบอยู่ที่นั่นเผอิญช้างทรงของพระองค์ซึ่งทอดไว้ที่ป่าหัวดอยทางทิศตะวันออกหลุดพลัดไปพระองค์จึงเสด็จตามรอยช้างไปจนถึงดอยจอมทองริมฝั่งแม่น้ำกกทอดพระเนตรเห็นภูมิประเทศเป็นชัยภูมิที่ดีจึงได้โปรดให้สร้างพระนครขึ้นโดยก่อกำแพงโอบรอบเอาดอยจอมทองไว้ภายในขนานนามว่าเมืองเชียงรายแล้วให้ย้ายราชธานีจากเมืองหิรัญนครเงินยางมาตั้งอยู่ที่เชียงรายนับแต่นั้นมา

ในปีพ. ศ. 1819 พ่อขุนเมงรายได้ยกกองทัพไปประชิดเมืองพะเยาพ่อขุนงำเมืองผู้ครองเมืองพะเยาออกมารับเสด็จด้วยไมตรีและยกตำบลบ้านปากน้ำให้แก่พ่อขุนเมงรายแล้วปฏิญาณเป็นมิตรกันต่อมาอีกราว 4 ปีพ่อขุนรามคำแหงมหาราชแห่งอาณาจักรสุโขทัยพ่อขุนงำเมืองและพ่อขุนเมงรายได้กระทำสัตย์ปฏิญาณเป็นพระสหายกันโดยทรงเอาโลหิตที่นิ้วพระหัตถ์ผสมกับน้ำสัตย์เสวยทั้งสามพระองค์สัญญาว่าจะไม่เบียดเบียนกันตลอดชีวิต
และในปีพ. ศ. 1834 พ่อขุนเม็งรายเสด็จไปสร้างเมืองใหม่ที่เชิงดอยสุเทพใช้เวลาสร้างนาน 5 ปีพ.ศ. 1839 จึงเสด็จและสถาปนานครแห่งนี้ว่าเชียงใหม่

ีพ่อขุนเม็งรายทรงประสูติมาเพื่อเป็นผู้กอบกู้และรวบรวมชาวไทยให้ป็นกลุ่มก้อนเพื่อระงับครามทุกข์เข็ญต่างๆในแผ่นดินและสร้างความเจริญรุ่งเรืองให้เกิดขึ้นในแคว้นลานนาเป็นอเนกประการพระราชกรณียกิจที่สำคัญของพระองค์เท่าที่ประมวลได้โดยสังเขปมีดังนั้น

1. ทรงสร้างเมืองเอกในแว่นแคว้นถึง 3 เมืองได้แก่
    เมืองเชียงรายเมื่อพ. ศ. 1805
เมืองกุมกาม (ปัจจุบันคืออำเภอสารภีจังหวัดเชียงใหม่) เมื่อพ. ศ. 1829
เมืองเชียงใหม่เมื่อพ. ศ. 1834
นอกจากนั้นพระองค์ยังได้ทรงบูรณะเมืองหิรัญนครเงินยางและในปีพ. ศ. 1811 ได้บูรณะเมืองฝางเพื่อใช้เป็นที่ชุมนุมไพร่พลของพระองค์ (ซึ่งแต่เดิมเมืองฝางตกเป็นเมืองขึ้นของเมืองหิรัญนครเงินยางมาก่อน) และโปรดให้ขุนอ้ายเครือคำลกหรือขุนเครื่องราชโอรสองค์ใหญ่ไปครองเมืองฝาง

2. ทรงแผ่พระเดชาในทางการรบกล่าวคือหลังจากได้ส่งกองทัพไปปราบเมืองมอบเมืองไรและเมืองเชียงคำได้แล้วในปีพ. ศ. 1824 ตีเมืองหริภุญชัยจากพระยายีบากษัตริย์ขอมพระยายีบาหลบหนีไปอยู่กับพระเบิกที่นครเขลางค์พ. ศ. 1828 พระยายีบาและพระยาเบิกยกทัพขอมมาเพื่อตีเมืองหริภุญชัยคืนพ่อขุนเมงรายจึงทรงแต่พระโอรสคือขุนครามยกทัพออกไปต้านทานได้รบกับพระเบิกและจับพระยาเบิกสำเร็จโทษพระยายีบารู้ข่าวว่าเสียบุตรจึงทิ้งเมืองเขลางค์หนีไปพึ่งพระยาพิษณุโลกเจ้าขุนครามจึงได้เมืองเขลางค์อีกเมืองหนึ่งนับว่าดินแดนภาคเหนือทั้งหมดพ่อขุนเมงรายได้ครอบครองโดยทั่วอาณาจักรลานนาในรัชสมัยของพระองค์มีอาณาเขตกว้างไกลดังนี้

ทิศเหนือจดสิบสองปันนา
ทิศใต้จดอาณาจักรสุโขทัย
ทิศตะวันออกจดแคว้นลาว
ทิศตะวันตกจดแม่น้ำสาละวิน

พ.ศ. 1829 ยกทัพไปตีเมืองหงสาวดีพระเจ้าหงสาวดีเจงพยุเจงเกรงพระบารมีจึงแต่งเครื่องราชบรรณาการมาถวายขอเป็นไมตรีโดยยกพระราชธิดาพระนามว่านางปายโค (ตะละแม่ศรี) ให้เป็นบาทบริจาริกาแด่พ่อขุนเม็งราย
พ.ศ. 1832 ยกทัพไปตีเมืองพุกามพระเจ้าอังวะให้ราชบุตรนำเครื่องบรรณาการมาต้อนรับขอเป็นไมตรี

3. ทรงนำความเจริญในด้านศิลปกรรมเกษตรกรรมและพาณิชยกรรมมาสู่แคว้นลานนาโดยเมื่อครั้งที่ยกทัพไปตีเมืองพุกามพระองค์ได้นำช่างฝีมือต่างๆเช่นช่างฆ้องช่างทองและช่างเหล็กชาวพุกามเข้ามาฝึกสอนขาวลานนาไทยจึงเข้าใจว่าศิลปต่างๆของพุกามที่มีเหลืออยู่ในปัจจุบันน่าจะเริ่มมาแต่นั้นเมื่อจำนวนไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินของพระองค์มีมากขึ้นก็ทรงจัดหาทำเลที่เหมาะสมในการเกษตรและการค้าเพื่อให้มีอาชีพทั่วหน้า

4. ทรงเป็นนักปกครองที่สามารถและประกอบด้วยคุณธรรมสูงส่งพ่อขุนเมงรายทรงเลื่อมในและศรัทธาในพระพุทธศาสนาโดยเป็นองค์ศาสนูปถัมภกและทรงนำหลักธรรมทางศาสนามาใช้ในการปกครองราษฎรของพระองค์ได้อยู่อย่างร่มเย็นเป็นสุขมีศีลธรรมอันดีมีอัธยาศัยโอบอ้อมอารีแก่คนทั่ไปซึ่งเป็นมรดกด้านคุณธรรมที่ตกทอดถึงลูกหลานชาวลานนาจนตราบเท่าทุกวันนี้แม้ว่าพระองค์ทรงเป็นนักรบผู้แกล้วกล้าแต่การใดที่เป็นทางนำไปสู่ความหายนะเป็นเหตุให้เสียเลือดเนื้อระหว่างคนไทยด้วยกันพระองค์จะทรงหลีกเลี่ยงดังจะเห็นได้จากการที่พระองค์ทรงรับไมตรีจากเจ้าผู้ครองนครต่างๆและการกระทำสัตย์ปฏิญาณระหว่างสามกษัตริย์ดังกล่าว
พระปรีชาสามารถในด้านการปกครองอีกเรื่องหนึ่งได้แก่การวางระเบียบการปกครองหรือกฎหมายที่ทรงตามขึ้นไว้เป็นพระธรรมศาสตร์ใช้ในการปกครองแผ่นดินเรียกว่ากฎหมายมังรายศาสตร์เพื่อให้ลูกขุนใช้เป็นบรรทัดฐานในการพิจรณาในการพิพากษาผู้กระทำผิดสมควรแก่โทษานุโทษโดยมิให้เลือกเห็นแก่หน้าว่าจะเป็นผู้ใหญ่ผู้น้อยหัวหมู่หรือไพร่น้อยเมื่อกระทำผิดย่อมต้องได้รับโทษเช่นเดียวกัน

พ่อขุนเม็งรายสวรรคตขณะเสด็จประพาสกลางเมืองเชียงใหม่โดยถูกอสุนีบาตตกต้องพระองค์เมื่อปีพ. ศ. 1860 รวมพระชนม์มายุได้ 80 พรรษาพระยาชัยสงครามพระราชโอรสได้ครองเมืองเชียงรายต่อมา
ด้วยพระราชกรณียกิจที่ทรงประกอบนานัปการด้วยพระอัจฉริยะและด้วยพระมหากรุณาธิคุณที่มีต่ออาณาประชาราษฎรตลอดพระชนม์ชีพจึงได้รับเทิดพระนามให้ทรงเป็นมหาราชอีกพระองค์หนึ่งที่คนทั่วไปรู้นักในพระนามพ่อขุนเม็งรายมหาราชมหาราชแห่งแคว้นลานนา ... ผู้สร้างเมืองเชียงราย